Ekstremalny rozbłysk w kosmosie. Magnetary dają o sobie znać

Magnetary to jedne z najbardziej ekstremalnych obiektów we wszechświecie. Należą do klasy niezwykle zwartych i gęstych pozostałości gwiazd, zwanych gwiazdami neutronowymi. Przy średnicy zaledwie kilkunastu kilometrów jeden cm3 ich zdegenerowanej materii może ważyć kilka miliardów ton.

Magnetary posiadają niezwykle silne pola magnetyczne. Od czasu do czasu emitują też ogromne błyski promieniowania rentgenowskiego i gamma, będąc jednym z najmocniejszych nieniszczących źródeł energii znanych w kosmosie.

Rozbłysk Messier 82, w skrócie M82

Naukowcy odkryli najbardziej odległy znany przypadek jednego z tych błysków, pochodzący od magnetara znajdującego się w galaktyce Messier 82, w skrócie M82.

Ten wyrzut promieni gamma, będący najbardziej energetyczną formą światła (promieniowania elektromagnetycznego), zaledwie w ułamek sekundy uwolnił ilość energii, jaką nasze Słońce emituje w ciągu około 10 000 lat. Jak powiedzieli badacze, w naszej galaktyce Drogi Mlecznej zaobserwowano tylko dwa potwierdzone olbrzymie rozbłyski tego typu, w 1998 i 2004 roku, i tylko jeden wcześniejszy w innej galaktyce, w 1979 roku w sąsiednim Wielkim Obłoku Magellana, który jest galaktyką satelitarną względem naszej.

Magnetary dają olbrzymie rozbłyski

„Olbrzymie rozbłyski to bardzo rzadkie zdarzenia.” powiedział astrofizyk Sandro Mereghetti z Włoskiego Narodowego Instytutu Astrofizyki (INAF) w Mediolanie, główny autor badań opublikowanych w środę w czasopiśmie Nature. „Droga Mleczna zawiera co najmniej 30 magnetarów, a prawdopodobnie znacznie więcej, które nie zostały dotychczas zaobserwowane podczas emitowania olbrzymich rozbłysków.”

M82 znajduje się 12 milionów lat świetlnych od Ziemi i jest dobrze widoczna przez małe teleskopy na tle konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy. Przez miłośników astronomii nazywana jest też Cygarem z powodu jej wydłużonego kształtu, przypominającego kojarzoną z Ameryką Łacińską używkę do palenia. Wziął się on z tego, że z naszej perspektywy ta galaktyka spiralna obserwowana jest w płaszczyźnie jej dysku. Rok świetlny to dystans, który światło, poruszające się z prędkością 300 tys. km/s, przebywa w ciągu roku, co daje 9,5 biliona km. Olbrzymi rozbłysk magnetara z Wielkiego Obłoku Magellana miał więc miejsce „zaledwie” około 160 000 lat świetlnych od Ziemi.

Historyczny rozbłysk

Zaobserwowany rozbłysk magnetara z M82 jest najodleglejszym, ale nie najbardziej energetycznym, jaki znamy. Ten zauważony w 2004 roku miał energię równoważną produkcji energii przez Słońce przez blisko milion lat. Chociaż istnieją jeszcze bardziej energetyczne kosmiczne zdarzenia, takie jak eksplozje supernowych, które kończą życie masywnych gwiazd, czy rozbłyski gamma spowodowane przez połączenie się dwóch gwiazd neutronowych, opisujemy je w kategoriach zdarzeń niszczących dotychczasową strukturę obiektu.

Magnetary emitują okazjonalne wyrzuty promieni gamma i rentgenowskich bez zmiany ich Gwiazdy neutronowe są niezwykle szybko rotującymi pozostałościami po eksplozji i następującym po niej kolapsie materii gwiazd o masie od ośmiu do 25 razy większej niż masa Słońca. Kompresują one masę jednej lub dwóch mas Słońca do sfery o wielkości miasta.

„Są najbardziej zwartymi i gęstymi obiektami astrofizycznymi. Są tak gęste jak jądra atomowe.” powiedziała astrofizyk INAF i współautorka badania Michela Rigoselli o gwiazdach neutronowych.

Czytaj też: Zobacz moment wybuchu statku kosmicznego Starship

Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii/mn